نفس المهموم (کتاب)

کتاب «نفس المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین المظلوم» تألیف شیخ عباس قمی در موضوع زندگی سیدالشهدا (علیه السلام) و مقتل آن حضرت است. کتاب حاضر، اولین بار توسط علامه شعرانی به فارسى ترجمه شده است.

معرفی اجمالی

«نفس‌المهموم» از معتبرترین کتب مقتل و شرح فشرده‌ای از زندگی و مبارزات امام حسین(ع) و به زبان عربی است که از تولد آن حضرت شروع، و با قیام توابین، خروج مختار و مرگ یزید پایان می‌پذیرد.

چون این کتاب یادآور مصیبت هاى اهل بیت بوده، مؤلف نام مزبور را براى کتاب خود برگزیده؛ و این نامگذاری برگرفته از حدیث امام ‌صادق‌ علیه السلام است که فرمود: «نَفَسُ المَهموم لِظُلمنا تسبیحٌ و همُّه لنا عبادة و کتمانُ سِرِّنا جهادٌ فى سبیل الله‌» نفس کسى که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود تسبیح است و اندوه بر ما عبادت است و کتمان و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست. (امام صادق‌ علیه السلام سپس ‌فرمود:) واجب است که این حدیث با طلا نوشته شود.

محتوای کتاب

این کتاب یک مقدمه، چندین باب و یک خاتمه دارد. مقدمه آن در مورد ولادت حضرت سیدالشهداء علیه السلام و داستان فطرس ملک است.

باب اول: در مناقب امام حسین، ثواب گریه بر حضرت، لعن بر قاتلان حضرت و اخباری که در شهادت حضرت وارد شده است.

باب دوم: در ذکر وقایع بعد از بیعت مردم با یزید تا زمان شهادت حضرت. این باب خود بر چند فصل است.

باب سوم: در وقایع بعد از شهادت حضرت امام حسین علیه السلام است.

باب چهارم: ناله ملائکه و گریستن آسمانها و زمین و اهل آن، بعد از شهادت حضرت را بیان می کند. آنگاه مرثیه و شیون جنیان بر حضرت و شرح حال دعبل و مرثیه های اوست.

باب پنجم: ذکر فرزندان و تعداد زوجات اباعبدالله الحسین علیه السلام، فضیلت زیارت حضرت، ظلم و ستم خلفا بر قبر شریف اوست، که خود شامل چند فصل است.

کتاب خاتمه ای دارد که در آن شرح حال توابین، خروج مختار و کشتن قاتلان امام حسین به دست او، بیعت مردم با مختار، کشته شدن عبیدالله بن زیاد و آخرین مطلب عاقبت یزید و عاقبت کار مختار است.

منابع کتاب

برخی منابع مشهوری که شیخ عباس قمی در تألیف این کتاب استفاده کرده عبارتند از:

ارشاد شیخ مفید،‌ لهوف سید بن طاووس، مقاتل الطالبیین نوشته ابوالفرج اصفهانی، کشف الغُمَّه علی بن عیسی اربلی،‌ مُثیر الاحزان ابن نما حلی، تسلیة المجالس محمد بن ابی طالب موسی حسینی، الاحتجاج احمد بن علی طبرسی.

ترجمه کتاب

نفس‌المهموم توسط علامه شعرانی با عنوان «دمع السجوم ترجمه نفس المهموم» به فارسى ترجمه شده است. وی در سال ۱۳۹۶ قمری به تصحیح کتاب نفس المهموم اقدام و یک سال بعد آن را ترجمه کرد. به باور برخی، اشکال این ترجمه آن‌ است که وی در کنار ترجمه کتاب، توضیحات و اضافات بسیاری ذکر کرده، ولی متن و اضافات را از هم تفکیک نکرده است.

همچنین محمدباقر کمره‌ای در سال ۱۳۳۹ شمسی این کتاب را با عنوان "رموز الشهاده" به فارسی ترجمه کرده است. علی دوانی این ترجمه را ستوده است.

پانویس

منابع

• جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
• خبرگزاری تسنیم

متن ترجمه‌های کتاب

• دمع السجوم ترجمه نفس المهموم
• ترجمه انگلیسی نفس‌المهموم